Lúc mới khởi sự tu học theo truyền thống Pāḷi, phần lớn mọi người khi nghe nói về “Tam Tạng Kinh Điển” liền nảy sinh tâm lý lo lắng vì tính chất hàn lâm của nó. Có vẻ chỉ dành cho chư Tăng hoặc người học chuyên sâu. Tuy nhiên, nếu tiếp cận đúng phương pháp, chúng ta sẽ thấy Tam Tạng vô cùng gần gũi. Nó giống như bản đồ tổng thể của con đường tu tập, giúp hành giả định hướng rõ ràng và không bị sai đường.
Nguồn gốc và ý nghĩa của Tipiṭaka
Thuật ngữ Tam Tạng (Tipiṭaka) ám chỉ hình ảnh “ba chiếc giỏ” chứa đựng giáo pháp, hàm ý ba nhóm lớn để chứa và hệ thống hóa lời dạy của Đức Phật.
Cấu trúc của nó bao gồm:
Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Toàn bộ Tam Tạng được bảo tồn bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Theravāda, và được xem là hệ thống kinh điển cổ xưa, nhất quán và gần với lời Phật dạy nguyên thủy nhất.
Ý nghĩa của Tạng Luật trong tu tập
Mặc dù Tạng Luật tập trung vào giới luật của hàng xuất gia, nhưng cư sĩ thấu hiểu Luật sẽ có nền tảng tu tập rất kiên cố.
Bản chất của Luật không phải để kiểm soát, mà để:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Hạn chế các tranh chấp và phiền toái
Xây dựng không gian lý tưởng để nuôi dưỡng Định và Tuệ
Nói một cách ngắn gọn:
Luật đóng vai trò như khung sườn an toàn cho thân nghiệp và khẩu nghiệp
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Nhân – duyên – quả trong hành vi
Biết rõ các ranh giới đạo đức
Sống có kỷ luật và trách nhiệm
Tạng Kinh – Kho tàng pháp thoại của Đức Thế Tôn
Đối với đa số Phật tử, Tạng Kinh chính là phần giáo lý thân thuộc nhất.
Phần này lưu giữ:
Các bài thuyết pháp của Đức Phật
Những cuộc đối đáp giữa Phật và nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội
Những chỉ dẫn trực tiếp về khổ – nguyên nhân khổ – con đường diệt khổ
Hệ thống Tạng Kinh gồm 5 bộ Nikāya chủ đạo, với đặc điểm:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Bao gồm các bản kinh mang tính ứng dụng cao như Dhammapada hay Satipaṭṭhāna Sutta
Nhiều bản kinh tập trung tháo gỡ các vấn đề thiết thực của con người
Tóm lại:
Tạng Kinh = con đường được chỉ rõ bằng lời nói, ví dụ và kinh nghiệm sống
Người mới học Phật nên bắt đầu từ Tạng Kinh.
4. Tạng Vi Diệu Pháp – Bản đồ vận hành của tâm
Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là phần trừu tượng và khó nhất, nhưng cũng sâu nhất.
Theo website cách ẩn dụ:
Tạng Kinh trả lời cho câu hỏi “Đức Phật đã dạy những gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Vi Diệu Pháp phân tích rất chi tiết:
Tâm là gì?
Một sát-na tâm gồm những yếu tố nào?
Cội nguồn phát sinh các triền cái tham, sân, si
Nghiệp được tạo và trổ quả ra sao?
Đối với người vừa khởi sự:
Chưa cần thiết phải nghiên cứu Abhidhamma ngay lập tức
Tuy nhiên, việc biết đến sự tồn tại của nó sẽ giúp ta có cái nhìn lý tính, tránh mê tín hay hiểu sai giáo lý
5. Tam Tạng gắn với Tam Học như thế nào?
Một cách rất dễ nhớ:
Luật Tạng là nền tảng của Giới học
Tạng Kinh → Định
Tạng Vi Diệu Pháp → Tuệ
Mỗi tạng đều có vai trò riêng nhưng luôn song hành cùng nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Khi tâm đạt đến sự định tĩnh thì Tuệ giác mới bắt đầu nảy nở
Khi có trí Tuệ soi sáng, việc giữ Giới trở thành một sự tự nguyện sâu sắc
Gợi ý cách học Tam Tạng cho người mới bắt đầu
Gợi ý đơn giản:
Đừng cố “học hết”
Nên tuân thủ một lộ trình học tập bài bản:
Thấu hiểu giá trị của sự kỷ luật trong tâm hồn
Lấy Kinh điển làm tấm gương để điều chỉnh nếp sống hằng ngày
Khi đủ duyên, tiếp cận Vi Diệu Pháp để đào sâu trí tuệ
Mục đích cuối cùng của việc học Tam Tạng không phải là sự phô trương học thuật, mà là:
thực hiện cuộc cách mạng tâm linh nơi thân, miệng và ý mỗi ngày